برچسب: اشتباه

همیشه چیزی هست که سر و کله‌اش پیدا می‌شود، چیزی که تو پیش‌تر به آن فکر نکرده بودی. گذشته از این، {در پایان یک پروژه} همهٔ اشتباهات را می‌بینم. یا بهتر بگویم، ابتدا همهٔ خطاها را می‌بینم و سپس وقتی همه چیز را در نظر می‌گیرم به آنچه انجام داده‌ام علاقه پیدا می‌کنم. اما فکر می‌کنم که اگر اشتباه نکنی (دارم در مورد جزئیات و نواقص کوچک صحبت می‌کنم) نمی‌توانی یاد بگیری.

معماری من نه فقط به من که به گروهی متشکل از حداقل چهل نفر از افراد با تخصص‌های گوناگون وابسته است. {نقش من} بیشتر شبیه رهبری یک ارکستر سمفونی است. باید محول کردن {کارها} را یاد بگیرید. اگر بخواهید {همهٔ کارها را} به تنهایی انجام دهید، در یک زمان فقط می‌توانید یک پروژهٔ کوچک را پیش ببرید. (در گفت‌وگو با Alain Elkann، منتشر شده در وب‌سایت مصاحبه‌کننده، سال ۲۰۱۶)

معماری و شهرسازی سنتی کشور از چنان ارزش و غنایی برخوردار است که علاوه بر آنکه آن را به عنوان یکی از مهم‌ترین {…} افتخارات فرهنگی و تاریخی کشور می‌توان مورد ارزیابی قرار داد، از لحاظ آموزشی نیز مأخذ بسیار مناسبی به شمار می‌اید و گمان می‌کنم کمابیش همهٔ افراد به این خصوصیات معماری و شهرسازی سنتی آگاهی دارند اما نکته‌ای که شاید اشاره به آن بی‌فایده نباشد این است که معماری و شهرسازی سنتی ما آنقدر مورد تقدیس قرار گرفته است که کسی جرئت نمی‌کند برخی از خصوصیات یا آثار آن را مورد انتقاد قرار دهد. در حالی که آن نیز دارای اشکالات و مسائلی است و معماران و شهرسازان در گذشته نیز دچار اشتباه می‌شده‌اند.

مثلاً مسجد امام {مسجد شاه} در میدان امام (نقش جهان) اصفهان از لحاظ طراحی معماری اثری ارزشمند به شمار می‌آید و از جنبهٔ موقعیت استقرار در میدان نیز اثری قابل توجه است اما از جنبهٔ ارتباط آن با سایر فضاهای همجوارش دارای نقص است. می‌دانید که بیشتر مساجد جامع در شهرهای کشور همیشه در محلی قرار گرفته‌اند که صحن آنها مکان عبور و مرور مردم نیز بوده و در واقع بخشی از فضای شهری نیز به شمار می‌رفته است. {…} مسجد امام {شاه} اصفهان در مکان مناسبی از میدان قرار گرفته اما ارتباط آن با معابر و راه‌های مجاور ضعیف است. (در مصاحبهٔ منتشر شده در مجلهٔ معماری و شهرسازی، ش ۱۹ و ۲۰، سال ۱۳۷۱)

کشور ایران این امتیاز را دارد که می‌تواند از اشتباهات سایر کشورها استفاده کند. شما نباید اشتباهات قدیمی را تکرار کنید. اگر قرار است اشتباهی بکنید، اشتباه جدید بکنید. گفتهٔ شما در مورد خانه‌های ردیفی در دو طرف جاده و این که به صورت فضاهای پر سر و صدا و غیر قابل سکونت درآمده کاملاً درست است. درست مثل اطراف رود سن و حوالی آن در پاریس امروز. این قسمت قبلا بسیار زیبا بود و در آنجا کتاب‌های قدیمی می‌فروختند و مردم هم می‌توانستند پیاده‌روی یا ماهیگیری کنند. اما حالا آنجا را صف‌های طویلی از هزاران هزار اتومبیل پر کرده است. امروز هیچ‌کس آپارتمان‌های زیبایی را که بیست سال پیش دارای ارزش زیادی بودند نمی‌خواهد زیرا غیر قابل سکونت شده‌اند. اگر پنجره را باز کنید سر و صدای زیادی می‌شنوید و اگر ببندید نمی‌توانید نفس بکشید. باید پنجره‌ها را دوجداره کنید تا از شر سر و صدا راحت شوید.

آپارتمان‌ها غیر قابل سکونت شده‌اند و این بدین معنی است که امروز خیابان‌ها، خیابان‌های مهمی که سی سال پیش بهترین محل برای ساختمان بودند، دیگر محل دلخواهی نیستند، زیرا دیگر خیابان‌ها خیابان نیستند بلکه تبدیل به اتوبان شده‌اند. اگر شما از این جاده با چهار یا پنج باند عبوری و تقاطع‌هایی در ارتفاع داشته باشد درست مثل این است که شهر شما بوسیلهٔ رودخانه تقسیم شده باشد. پیاده‌ها مجبورند از روی پلی برای عبور از عرض جاده بگذرند. (در گفتگو با منصور فلامکی، داراب دیبا و سینا ریحانی، منتشر شده در مجلهٔ هنر و معماری، ش ۲۹ و ۳۰، سال ۱۳۵۴)

یکی از خصوصیات مهم هنرها، ریتم و تناسبات است. ما این ریتم و تناسبات را در موسیقی، هنرهای نمایشی، گرافیک، مجسمه‌سازی و نقاشی می‌بینیم و همین ریتم و تناسبات در معماری هم وجود دارد. چرا می‌گویند معماری مادر همه هنرها است؟ بگذارید راحت‌تان کنم؛ معماری برای من حجاری فضای بیش بعدی است بر حسب نیاز به فضای کاربردی آدم‌ها، که با مصالح تحدید می‌شود. این تعریف من است. معماری حجاری فضا است. از کار میکل آنژ سخت‌تر است چون میکل آنژ سنگ را می‌تراشید و محدودیت بعد نداشت. فضای معماری بیش بعدی است و تا خارج از کهکشان هم می‌رود. این فضای بیش بعدی را با پیوستن مصالح می‌شود محدود کرد. تابلویی را اگر نقاش خراب کند، با یک بوم دیگر، دوباره آن را می‌سازد. حجار اگر یک سنگی را خراب کند، جبران مافات آن، یک سنگ دیگر است. یک اشتباه در سینما، مثلاً صد متر فیلم ضرر محسوب می‌شود و در هنرهای نمایشی و موسیقی هم اگر نقصانی رخ بدهد، با تمرین و تکرار می‌شود اشتباه را جبران کرد اما وقتی معمار طرحی را خراب کند، دیگر هیچ کاری‌ نمی‌شود کرد. چون هزینه‌های هنگفت برای آن می‌شود و این خسارت‌ها جبران ناپذیر است. اگر یک استادیوم را خراب کردیم دیگر نمی‌شود بگوییم که ان‌شاءالله در استادیوم صدهزار نفری بعدی جبران مافات خواهیم کرد! بنابراین اجازه هیچ اشتباهی برای معمار وجود ندارد و معماری حساسیت می‌خواهد. (در گفتگو با سمیه باقری، منتشر شده در وب‌گاه هنرآنلاین در سال ۱۳۹۷)

متأسفانه بسیاری از اشتباهات معماری نتیجهٔ خواستهٔ کارفرمایان است. کارفرمایان ما تا زمانی که نتوانند به معماری نظیر پزشکی احترام نگذارند و نظرات خود را تحمیل کنند، معماری نمی‌تواند مستقل شود. البته قبول دارم که سفارش دهنده باید خواسته خود را مطرح کند اما برای اجرای این درخواست‌ها باید دست معمار باز باشد. بسیاری از مواقع پیش می‌آید که یک معمار نظرات کارفرما را که غیراصولی است، نمی‌پذیرد اما سایرین آن را اجرا می‌کنند و همین سبب می‌شود که ما شاهد ادامه این روند باشیم. (در گفتگو با خبرنگار وب‌گاه هنرآنلاین، سال 1397)

معمار باید بر اساس ویژگی‌های شخصی که در ساختمان زندگی می‌کند و بررسی اوضاع سیاسی و اقتصادی مملکت طراحی کند. چون معماری هزینه‌بر است و مانند تابلوی نقاشی نیست که اگر روی بوم زدیم و خوشمان نیامد آن را سفید کنیم و یک نقش دیگر طراحی کنیم. اگر معماری از بن و پی خراب ساخته شود و درست طراحی نشود تا ابد جواب نمی‌دهد. من اگر استادیوم صدهزارنفری برای شهر تهران بسازم و درست نباشد نمی‌توانم به مردم بگویم ان‌شاءالله استادیوم صدهزارنفری بعدی جبران میکنم! معماری جای اشتباه ندارد. من اگر بودم می‌گفتم گردن معماری را که اشتباه می‌کند بزنند. (در گفتگو با آرزو افشار زاده، منتشر شده در هفته‌نامهٔ پیام ساختمان، ش 212، سال 1394)