برچسب: بازی با فرم

بناها باید تا حدی شخصیت و جزئیات داشته باشند که آدم‌ها بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. اگر یک فضا فاقد صفات شخصی باشد مردم به سختی می‌توانند از آن لذت ببرند. من این را فهمیده‌ام که ما آدم‌ها در فضاهای جعبه‌مانند به درستی عمل نمی‌کنیم، چون ما جعبه نیستیم. شما اگر فضاها را {بر خلاف حالت مرسوم جعبه‌مانند} بشکنید، نور بسیار بهتری نصیبتان می‌شود، صدا در آنها بسیار بهتر رفتار می‌کند، فضای اطراف شما نرم‌تر می‌شود و {به طور کلی} ما آدم‌ها به چنین فضایی واکنش بهتری نشان می‌دهیم.

علاوه بر این، من یاد گرفته‌ام که می‌شود در این زمینه زیاده‌روی کرد. یادم می‌آید که روی یک طرح با پیتر آیزنمن کار می‌کردم، ما کف‌های شیب‌داری ایجاد کردیم که شیب آن بیش از حد تند و {قرار گرفتن روی آن سطح} آزاردهنده شده بود، بخاطر همین ناچار شدیم عقب‌نشینی کنیم و متوجه شدیم که کف‌های صاف هم فواید خودشان را دارند!

این اتفاق جالبی بود چون حتی وقتی که می‌خواهید با فرم بازی کنید، در حالت‌های افراطی نیز به دیوارهای کاملاً صاف و کف تخت نیاز دارید تا محور {تعادل طرح} خودتان را حاصل کنید. (در گفت‌وگوی منتشر شده در وب‌سایت designboom، سال ۲۰۱۴)

ما نمونه‌های بسیاری از این اصطلاحاً نوآوری‌های فرمی را دیده‌ایم و من فکر می‌کنم فرم منبعی حقیقی برای نوآوری نیست، منبعی که بتواند به شکل مداوم مورد کاوش قرار بگیرد. حوصلهٔ همهٔ ما از این نوع فرم‌هایی که یک کامپیوتر می‌تواند خلق کند سر رفته است. به جای فرم، تازگی {یک طرح} از دقت مفهومی و کیفیت و غنای مفهومی حاصل می‌شود، چه فرمش ساده باشد چه پیچیده، کم‌تزئین باشد یا پرتزئین، کمترین اهمیت را برایم ندارد.

پس مسئله این نیست که تصمیم بگیریم این را انجام دهیم یا آن را، اما این حقیقت دارد که زمانهٔ ما، نمی‌خواهم بگویم عملگراتر است، بلکه کمتر تحت تأثیر زرق و برق و فریبندگی است؛ و این بیان بیش از اندازه فردگرایانه‌ای که معماری اغلب دارد و خودنمایی افراد در جهان معماری از یک جهت واکنشی طبیعی به شیوهٔ ناشناسی بود که معماران خودشان را از زمان مدرنیته از طریق آن ارائه می‌کردند. و حالا به یکباره، از بعضی لحاظ، بازگشتی {به معماری غیر فردگرایانه} به وجود آمده است.

من این امر را در سایر حوزه‌ها مثل مُد، هنر و حتی فیلم می‌بینم که ستاره بودنِ فردگرایانه از چیزی که قبلاً بود جذابیت کمتری دارد، به همین دلیل من فکر می‌کنم که چیزها برای این که خوب باشند لازم است که واقعاً باکیفیت باشند و این فراتر از پرسش از یک سبک یا فرم یا ساخت‌مایه است و به نظرم هرچه ما از این حیث که چیزها را به حساب آوریم تا این که آنها را حذف کنیم گشوده‌تر باشیم، تلاش می‌کنیم هرچیز را در صورت امکان به چیزی که از حیث معماری پیچیده و غنی است تبدیل کنیم، چه {از حیث فرم} کمتر ساده باشد و چه بیشتر. (در گفت‌وگو با Johanna Agerman Ross منتشر شده در وب‌سایت Disegno، در سال ۲۰۱۵)

خداوند می‌فرماید همه‌چیز در دنیا آیه و نشانه است «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ» یعنی هنر اسلامی باید سمبلیک و تمثیلی باشد؛ یعنی انسان را از ظاهر به باطن هدایت کند نه مثل امروز فرمالیسم در جامعه حاکم است. فرمالیسم در معماری یعنی بت‌پرستی و بت‌سازی. معماری فقط کالبد بنا، شهرت‌طلبی و بازی با فرم‌ها برایش مطرح باشد، بت‌تراش است و آن چیزی که ایجاد می‌کند بت است، بنابراین در بسیاری از شهرهای ما پر از بت و بت‌سازی شده و این عینه ظاهربینی و ظاهرفریبی است. همان‌گونه که جناب سعدی می‌گوید: «هرگز اگر راه به معنی برد/ سجده صورت نکند بت‌پرست.» ما در شهر می‎بینیم که سجده به صورت می‌کنند چون هواهای نفسانی، شکل‌ها و فرم‌های حسی و غریزی به آن‌ها تبدیل شده است و صرفا تجاری هستند. یا جناب مولانا می‌گوید: رو به معنی کوش ای صورت‌پرست تا نباشی بت‌تراش و بت‌پرست. این موضوعی است که در طراحی معماری و شهرسازی ما یعنی ظاهرسازی و حس غریزی وجود دارد زمانی هم که بت‌پرست باشی معماری وشهرسازی که هم انجام می‌دهید بت‌تراشی است. (در گفتگو با مریم علی‌بابایی، منتشر شده در وب‌گاه خبرگزاری مهر، سال ۱۳۹۷)