برچسب: برج‌سازی

یک‌زمان ما باور داشتیم که در آینده همه‌چیز ممکن خواهد بود و می‌توانیم بدون همهٔ چیزهای اطرافمان کار کنیم و از انکار مطلق هر گونه ارجاع به گذشته لذت ببریم. امروز، وقتی به طرح توسعهٔ لوکوربوزیه برای مرکز پاریس نگاه کنید، فقط می‌توانید کمی وحشت کنید که او قصد داشت نیمی از پاریس -نزدیک نوتردام و اطرافش- را تخریب کند و بلوک‌هایی از برج‌های بلند را همه‌جا قرار دهد.

لوکوربوزیه خالق استثنایی بناها به منزلهٔ ابژه‌های معمارانه و هنرمند بزرگ حوزهٔ هنرهای تجسمی بود. با این حال او همچنان در سطح نظری به‌سادگی قابل نقد است. (در گفت‌وگو با Alain Elkann، منتشر شده در وب‌سایت مصاحبه‌کننده، سال ۲۰۲۰)

بناهایی در اینجا، یعنی نیویورک، وجود دارد که حقیقتاً بزرگی‌شان بیش از اندازه است. من از پنجرهٔ اتاقم می‌توانم ساختمان امپایر استیت را ببینم، و بعد ساختمان‌های دیگری را که باعث شده‌اند امپایر استیت کوچک به نظر برسد. جای بعضی از این بناها اینجا نیست. صرفاً این که می‌توانید یک ساختمان صد طبقه بسازید به این معنا نیست که باید آن را بسازید.

بزرگ‌ترین اشتباهی که معماران امروز مرتکب شده‌اند باید فکر نکردنشان به سیاق و زمینه‌ای باشد که در آن کار می‌کنند. (در گفتگو با Magali Robathan، منتشر شده در مجلهٔ CLAD، ش ۱، سال ۲۰۱۷)

ما نباید ببینیم دنیا چه کار کرده است {و همان را بدون فکر در ایران پیاده کنیم}. دانش آن به صورت تئوریک خوب است که شما این اطلاعات را بدانید. نمونه‌ای که برایتان مثال می‌زنم راجع به کشورهای کوچک اطراف خلیج فارس است، راهی که قطر، ابوظبی و دبی رفته‌اند با راهی که عمان رفته کاملاً متفاوت است. در عمان اجازه ندارید ساختمان‌های بلند بسازید، مانند تمام کشورها قوانین و مقررات معماری و شهرسازی در آنجا حاکم است. این موضوع باعث شده معماری بومی خود را حفظ کنند و رابطهٔ عمیقی بین فرهنگ و معماری شهرشان -کشورشان داشته باشند. از طرف دیگر شاهد امارات و قطر هستیم که سعی می‌کنند فرهنگ خود را حفظ کنند و به نمایش بگذارند ولی کاملاً نمایشی و در مقیاس کوچک است. این کشورها برای معماران غربی به حالت یک آزمایشگاه درآمده، کارهایی که در کشور خودشان اجازهٔ ساخت آنها را ندارند، در این کشورها می‌سازند و به عقیدهٔ من نتیجهٔ آن خوب نیست.

متأسفانه تصویر معماری که ما در کشور امارات و قطر می‌بینیم در حال حاضر نه تنها آرزوی معماران ایران است بلکه سلیقهٔ یک قشر خاص (پولدارها) در ایران است و ما شاهد این سلیقهٔ نازل در ایران هستیم. (در گفتگو با الهه مایانی و علیرضا عظیمی حسن‌آبادی، منتشر شده در کتاب اندیشهٔ معماران معاصر ایران، جلد چهارم، سال ۱۳۹۵)

امروز ساختمان‌های بلند یا مال‌های بزرگ تجاری ثروت‌های یک شهر نیستند بلکه ارزش‌های هنرمندانه و معمارانه و زیبایی‌شناسانه یک شهر است که به جاذبه‌های آن می‌افزاید و با خلاقیت آن شهر را تبدیل به مقصد می‌کند. {…} شهرهای موفق دنیا به این می‌بالند که تعداد زیادی از گالری‌های مخصوص هنرمندان خود را در خود دارند و حتی موتور محرک اقتصاد آن شهر محسوب می‌شود. {…} امیدوارم شهرمان جزو زیباترین شهرهای دنیا شود، که هست. ما کمترین شهری در دنیا داریم که زیبایی‌هایی مثل رشته کوه البرز در کنار خودش داشته باشد؛ مشکل این است که این‌ها را فراموش کرده‌ایم. هر چیزی که واجد ارزش است باید مورد حفاظت قرار بگیرد. (در گزارش خبرگزاری مهر از آیین واگذاری زمین موزه ایران درودی، سال ۱۳۹۸)

معماری یک شیء تجاری نیست. اگر ما قبول کنیم که با معماری تجارت نکنیم و معماری را به خاطر رفاه جامعه انجام دهیم آن‌وقت می‌توانیم معماری خوب به جامعه عرضه کنیم. ولی تا زمانی که به خاطر ثروت هنگفتی که برخی دارند و نمی‌دانند آن را چه‌کار کنند {و} تفکر ما این باشد که معماری بساز و بفروشی انجام دهیم وضعیت همین خواهد ماند.

بزرگترین خرج خانواده یا یک شخص ثروتمند در زندگی خریدن یک اتومبیل گرانقیمت نیست، بلکه ساختن یک بناست و اگر بخواهد از ساختن این بنا استفادهٔ اقتصادی کند، یعنی از ثروت خود در ساختمان‌سازی استفاده ببرد، آن‌وقت معماری از بین می‌رود. امروز برج‌سازی مد روز شده و تمام ثروتمندان می‌خواهند برج بسازند چرا که ساخت مدرسه یا بیمارستان بازده اقتصادی ندارد. ولی وقتی یک زمین کوچک را در بیست یا سی طبقه بالا می‌برند، یعنی آن را بیست یا سی‌برابر در ارتفاع تقسیم می‌کنند طبعاً استفادهٔ اقتصادی و بازده مالی بالایی دارد.

به این ترتیب مثلاً قیمت یک زمین یک هکتاری ده برابر شده و از هر هکتار زمین به اندازهٔ ده برابر استفاده می‌شود و اگر بیست طبقه باشد بیست‌برابر استفاده دارد. خب تا وقتی تفکر این باشد معماری از بین می‌رود. معماری وقتی می‌تواند معماری یا فضای زندگی جامعه باشد که مسئلهٔ مال‌اندوزی را در آن در نظر نگیریم. (در گفتگو با اسماعیل آزادی، منتشر شده در کتاب «اندیشهٔ معماران معاصر ایران»، جلد اول، سال ۱۳۸۹)

در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی، زمانی که حکومت سوسیالیستی بر هند حاکم بود، ما برق کافی برای سیستم‌های تهویهٔ مطبوع در اختیار نداشتیم و این مسئله مانعی بزرگ برای تصورات خلاقانهٔ معماران بود. امروز اما نه‌تنها به‌اندازهٔ کافی برق در اختیار دارید، مهندسان مکانیکی وجود دارند که می‌توانند هر مشکلی در این زمینه را حل کنند. بنا بر این حالا مجبور نیستید که بنا را متناسب با نیازهای اقلیمی شکل دهید، شما می‌توانید یک برج شیشه‌ای بسازید و از شیشه‌هایی که اتلاف انرژی اندک دارند استفاده کنید. این غم‌انگیز است. این وضعیت تخیلات معمار را به مد‌گرایی تقلیل داده است.

معماری بر سه پایه استوار است: اقلیم، فن‌آوری و فرهنگ. این سه، در کنار یکدیگر بنا را شکل می‌دهند. این را می‌توان در معبد بروبودور در جاوای اندونزی به روشنی مشاهده کرد، بنایی که هفت مرتبهٔ نیروانا را نشان می‌دهد. یا در کتدرال‌های بزرگ اروپایی که اندیشهٔ مسیحی را نشان می‌دهد. (در گفتگو با Robert Wilson منتشر شده در مجله Uncube، سال 2013)

به نظرم کلاً آموزش معماری در ایران طی 40 سال اخیر خیلی موفق نبوده چون نتوانسته موج و یا پایه قرص و محکمی را ایجاد کند. به طور کلی معماری ما که باید از معماری قبل انقلاب جلوتر می‌رفت، نه تنها جلوتر نرفته، بلکه‌ کمی عقب‌تر نیز رفته است. {…} البته ممکن است در فنونی بهتر شده یا یک سری تکنولوژی‌ها را وارد کرده باشیم، ولی به طور کلی معماری ما جلوتر نرفته است. شما اگر به یکی دو ساختمان دولتی که توسط معماران خوب طراحی می‌شود، توجه کنید، متوجه این امر می‌شوید. یعنی جایی که معماری باید ماندگارترین باشد، کیفیت معماری آن‌ها در حد متوسط رو به پایین است. دلیلش این است که تمام اقتصاد ما به سمت ساختمان‌سازی آمده است و نه معماری. الان همه سعی می‌کنند ماکسیمم طبقاتی که می‌توانند را در مناطق مسکونی بسازند که این ماکسیمم به محلات ما آسیب زده است. در دهه‌ 60 و اوایل دهه 70، تهران یک شهر دو و نیم طبقه‌ای بود ولی الان به یک شهر 5-6 طبقه‌ای تبدیل شده است چون اجازه داده شده بناهای قدیمی خراب شوند و به جای آن‌ها ساختمان‌های چند طبقه ساخته شود. طبق یک مصوبه به نام “برج باغ” به همه اجازه داده شد برج‌های بلند بسازند. به نظرم این مصوبه فکر شده نبود چون باید برای این کار مکان‌سنجی می‌شد. الان برج‌های بلند کنار ساختمان‌های کوتاه است و مشکلاتی را برای ساختمان‌های کوتاه به وجود آورده است. عده‌ای برای این‌که ساخت و ساز بیشتری انجام بدهند، از معماری زیبا دست شسته‌اند. این‌ها برای زیبا شدن معماری ساختمان حتی حاضر نیستند از یک متر مربع آن بگذرند چون هر متر مربع برای آن‌ها ارزش بالای اقتصادی دارد. در واقع زیبایی ساختمان‌ها فدای مسائل مالی شده است. (در گفتگو با وب‌گاه هنرآنلاین، سال 1397)

چیزی که امروزه وجود ندارد چارچوبی مفهومی است که {نشان دهد} چگونه بناهای بلندمرتبه مسکونی و اداری را چون بلوک‌هایی شهری بسازیم و قلمروهای عمومی پدید آوریم. چه ساختمان کاملاً مسکونی باشد یا چندمنظوره، چنین مشکلی وجود دارد. مثلاً روشی که در چین استفاده می‌شود این است که نیم‌دوجین برج، بعضی مسکونی، بعضی اداری، روی ساختمان شش یا هفت طبقه تجاری ساخته می‌شود. برج‌های چندمنظوره فایده‌های بسیاری دارد. بنای مسکونی نور، هوا و منظره می‌خواهد و ساختمان اداری هم البته نیازمند نور است اما به امکانات مشابه ساختمان مسکونی نیاز ندارد. وقتی این دو را با هم در یک پروژهٔ واحد ترکیب کنیم (همانطور که من در چانگ‌کینگ کردم)، می‌توانیم چیزها را به بهترین و سودمندترین حالت ممکن جاگذاری کنیم. (در گفتگو با Debika Ray منتشر شده در مجلهٔ ICON، سال 2014)

باید راه‌های غلط گذشته را شناخت و اعلام کرد. مثلاً آنکه ساختن مجموعه‌های آپارتمانی بلندمرتبه به‌جز موارد استثنایی اشتباه است. اشتباه محضی که همهٔ دنیا به آن اعتراف کرده‌اند و ما نیز راهی عبث رفته‌ایم و راه صحیح‌تر یعنی ساختن خانه در مقیاسی انسانی تک‌واحدی سه‌چهار طبقه و یا مجموعه‌های کم‌ارتفاع و در صورت لزوم با تراکم بیشتر. راه صحیح‌تر یعنی به‌کار بردن سنت‌های ایرانی از قبیل استفاده از آفتاب، استفاده از سایه و استفاده از باد و جریان هوا و آنچه که طبیعت به ما ارزانی داشته است. مثلاً ساختن بازار و بازارچه در محله‌ها به‌جای فروشگاه‌های بزرگ و سوپرمارکت‌های عظیم در یک‌قسمت شهر. مثلاً به‌کار بردن آجر و مصالح محلی به‌جای بتون و فولاد و اگر فکر کنیم که این نمونه‌ها که به نظر سنت‌گرا و ارتجاعی است با ترقی و پیشرفت و مدرن بودن مغایرت دارد بدون شک مانند سال‌های گذشته در ظلمت و اشتباه محض خواهیم بود، زیرا دنیای به‌اصطلاح مترقی پس از دست یافتن به همهٔ تکنولوژی‌های جدید امروز تازه کشف کرده است که ایجاد مجموعه‌های مسکونی مرتفع غلط است. که استفاده از آفتاب و سایه و باد از {دستگاه‌های} تهویه و کولر اولی‌تر است. که آجر و مصالح طبیعی از بتون و پلاستیک بهتر و انسانی است. (در مقالهٔ «برای مسکن باید از مردم بازو گرفت». در هنر و معماری، ش 47ـ 48، سال 1358)

معماری بهترین حالتش را در دوران باستان سپری کرده است. رومی‌ها می‌توانستند ساختمان‌هایی با پنج طبقه بسازند. حالا ما با استفاده از آسانسور می‌توانیم ساختمانی با ارتفاع یک کیلومتر بسازیم و در آینده بسیار بیشتر از آن. همزمان با این تغییرات، ما در حال انتقال از دورهٔ ساختمان‌های صرفا مکانیکی به قلمرو کنترل دیجیتال هستیم. عصری که فرش‌ها می‌توانند جای پاها را شناسایی کنند، عصری که دمای اتاق با استفاده از تلفن همراه شما تنظیم می‌شود. حالا این دنیای پیوستهٔ اطلاعات با معماری ترکیب و تداخل پیدا کرده است. در آینده ممکن است خانه‌تان به شما خیانت کند. این دنیا قلمروی ناشناخته‌ای است که نظریات معماری با آن بیگانه هستند. ما در نظریه‌های معماری همچنان مودبانه راجع به تناسبات و مقیاس خوب صحبت می‌کنیم. (مصاحبه با نشریهٔ تلگراف، سال 2014)