دسته‌ها
سید محمد بهشتی

سید محمد بهشتی: چطور می‌شود در سرزمینی که بین سردترین و گرم‌ترین نقطهٔ آن چهل درجه اختلاف حرارت وجود دارد تنها یک آیین‌نامه برای ساخت‌وساز داشته باشیم؟

ما باید بپذیریم در سرزمینی زندگی می‌کنیم که لحاظ تنوع طبیعی یکی از استثنایی‌ترین کشورهای دنیاست. ما به اندازهٔ یک قاره تنوع طبیعی داریم. وقتی اخبار آب‌وهوا را نگاه کنید -فرقی نمی‌کند چه روزی از سال است- چهل درجه اختلاف حرارتی بین سردترین و گرم‌ترین نقطهٔ ایران وجود دارد. من می‌گویم اگر فقط همین یک قلم را در نظر بگیریم، چطور می‌شود که ما تنها یک آیین‌نامه برای ساخت‌و‌ساز داشته باشیم.

در تمام طول این شصت هفتاد سال ساختمان‌هایی که در بندرعباس یا اردبیل ساخته‌ایم فرقی نکرده است. یعنی فقط یکجور ساختمان بلد هستیم بسازیم. آن هم طوری که به تقلید وارد کرده‌ایم. این نشان می‌دهد که یک اشکالی وجود دارد. نشان می‌دهد که ما متوجه نیستیم اندازه‌های سرزمین ما متفاوت است.

معمار مانند یک خیاط است. اگر یک خیاط فقط یک اندازه کت می‌تواند بدوزد، دلیل بر ناشی بودن اوست. کتش مناسب هیچ‌کس نیست ولی می‌خواهد به مشتری قالب کند. اگر چاق‌تر باشد می‌گوید ایراد از پرخوریست و باید رژیم بگیرد. اگر لاغر باشد می‌گوید ایراد از سوء تغذیه است. در کت خودش هیچ اشکالی نمی‌بیند. زیرا آن را غربی‌ها قبلاً دوخته‌اند و آنها کار اشتباه نمی‌کنند. آنها هر کار می‌کنند درست است. بله، درست است، اما برای اندازه‌های خودشان. آنها که برای اندازه‌های این سرزمین کت ندوخته‌اند. حال که این کت به قامت این سرزمین متناسب نیست هرچه اشکال وجود دارد به گردن این سرزمین می‌اندازند. (در گفت‌وگو با علیرضا عظیمی و دیگران، منتشر شده در کتاب اندیشهٔ معماران معاصر ایران، جلد چهارم، سال ۱۳۹۵)

دسته‌ها
سید محمد بهشتی

سید محمد بهشتی: اکوسیستم ایران به آستانهٔ تحملش رسیده؛ یا باید دوباره اهل این سرزمین بشویم یا باید بمیریم

ما امروز با رفتار خلاف واقعیت و موجودیت سرزمین عملاً رسیده‌ایم به آستانه‌های تحمل سرزمینمان. آن هم شروع کرده به واکنش نشان دادن. چه می‌کند؟ به عامل مخلش واکنش نشان می‌دهد. چه کسی عامل این اختلال است؟ ما. سرزمین ما می‌خواهد «ما» را بیرون کند. از جمله نشانه‌هایش همین سیل نوروزی است. می‌دانید سیل همهٔ چیزهایی را جارو کرد و برد که ما در این ۷۰ سال ساخته بودیم؟ هر چیزی را که متعلق به قبل از این ۷۰ سال بوده کاری نداشت. شما عکس هوایی سال ۳۵ شهر «پل‌دختر» را با عکس هوایی جدیدش مقایسه کنید؛ می‌بینید که چقدر تفاوت دارند با هم. توی عکس هوایی اول، یک رودخانه است که بستر وسیعی دارد و داغ آب کاملاً توی رودخانه دیده می‌شود. اما عکس هوایی سال ۹۷ در بستر رودخانه ساخت‌وساز کرده‌اند و شهری در بستر رودخانه تشکیل شده است. معلوم است که رود آمده خانهٔ خودش را پس گرفته است. این فقط یک مثال است ولی اکوسیستم ایران رسیده به آستانه‌های تحملش. برای همین شما عملاً بر سر دوراهی قرار گرفته‌اید؛ یا باید دوباره اهل این سرزمین بشوید یا باید بمیرید؛ انتخاب دیگری هم ندارید. شما نگاه کنید چقدر از جمعیت جنوب خراسان و سیستان به شهر مشهد مهاجرت کرده‌اند؟ من شنیدم که آنجا ۱۷۰۰ روستا خالی از سکنه شده است.

{…} خب این ناشی از چیست؟ چه اتفاقی افتاده؟ به خاطر اینکه ما خلاف طبع سرزمینمان عمل کرده‌ایم. اینها واکنش‌های اکوسیستم است که چنین پیامدهایی دارد. این واکنش‌ها تازه از نتایج سحر است؛ جلوتر که برویم وضع بدتر هم می‌شود. ما باید عاقلانه عمل بکنیم و مختصات این سرزمین را به رسمیت بشناسیم. هیچ جای جهان یک کارخانهٔ فولادسازی را وسط کویر نمی‌سازند. چون این کارخانه نیاز به آب دارد. اما در ایران اولین تأسیسات مربوط به ذوب آهن و فولاد مبارکه را کنار مهم‌ترین رودخانه کشور یعنی «زاینده‌رود» ساختیم. بله ما کارون داریم، کرخه داریم ولی داخل فلات ایران، مهم‌ترین رودخانهٔ ما «زاینده‌رود» است که آبش مثل جواهر می‌ارزد ولی ما از این آب برای خنک کردن کارخانه فولاد استفاده می‌کنیم. (در گفتگوی منتشر شده در هفته‌نامهٔ میلان، ضمیمهٔ روزنامهٔ شهرآرا، سال ۱۳۹۸)

دسته‌ها
سید محمد بهشتی

سید محمد بهشتی: ایرانیان روش زیستن در ایران را پیدا کرده بودند اما طی یک قرن اخیر آن را فراموش کرده‌ایم

امروزه نسبت به شیوهٔ زیستن دچار نسیان و فراموشی شده‌ایم، باید بتوانیم کیفیت مطلوب زندگی را در این سرزمین احیا کنیم چون سیاحان که از دورهٔ صفوی به بعد وارد ایران می‌شدند همیشه به این نکته تاکید داشتند که نمی‌دانند چطور ایرانی‌ها این سرزمین را برای زیستن انتخاب کرده‌اند. آنها در مقایسه با سرزمین خود ایران را مناسب زیستن نمی‌دانستند. با این وجود از شهرهایی مانند اصفهان و شیراز به عنوان شهرهای خرم و سرسبز یاد می‌کردند. این نشان می‌دهد که مردمان ما روش زیستن در سرزمین را پیدا کرده بودند اما طی یک قرن اخیر این راز را فراموش کرده‌ایم و دوباره باید به آن برسیم. (در نشست خبری دومین همایش ملی میراث فرهنگی و توسعه پایدار در سال ۱۳۹۷، گزارش شده توسط خبرگزاری ایسنا)