برچسب: سنگ گرانیت

ما کار خودمان را کردیم و با اقبال روبه‌رو شد که این موفقیت هم نسبی است. شروع کار از پروژه مجتمع نگاران در تهران خیابان مقدس اردبیلی بود. خیلی وقت‌ها در ذهنم دنبال این می‌گردم که این مسیر چگونه بود. یادم می‌آید پروژه مخاطبی مبهم داشت، نه شخص خاصی بود، نه مجموعهٔ معماری بود، نه هیئت داوران بود، نه خودم بودم؛ هیچ‌یک از اینها مخاطب طراحی نبود. مخاطب طراحی لایه‌ای پنهان از مردم بود که تقاضایی دارند ولی هرچه می‌گردند پاسخی برای آن تقاضا نمی‌یابند، چون بیشتر بناهای ساخته شده از سنگ‌های گرانیت سرد بود. جزئیات و تزئینات به حداقل رسیده و بناها گویی ناتمام به اتمام رسیده بودند و بیشتر آنها دور از لهجه و ذائقهٔ بومی ما بود. این بنا در واقع یک‌جوری می‌خواهد ببیند آیا می‌شود به نوعی ذائقهٔ این طیف از مردم را پاسخ داد؟ هر گوشهٔ آن چیزی را جستجو می کرد؛ یک‌جا در رنگ، یک‌جا در مصالح، یک‌جا در جزئیات اجرایی، تا حدی هم مورد اقبال قرار گرفت.

تصور می‌کنم خود موضوع مخاطب خیلی مهم است؛ به پیشخوان حجره در بازار می‌ماند. هر چیزی بچینی مشتری آن می آید. آن بساط نشان می‌دهد دنبال چه مخاطبی هستی و آن مخاطب نشان می‌دهد که چه چیزی می‌خواهی بگذاری. اگر مخاطبان ما در زمان طراحی، داوران مجلهٔ معمار باشند، نباید انتظار داشته باشیم این ساختمان را مردم بپذیرند، چون برای آنها طراحی نکرده‌ایم. یکی از دلایل قدرت گرفت شیوهٔ طراحی کلاسیک در شهر ما این است که معماران ما به مردم پشت کرده‌اند. مردم می‌آیند به بازار و می‌بینند فقط کلاسیک‌کارها بساط کرده‌اند. هیچ کس دیگری برایشان چیزی ندارد. طراحی‌های ما برای مردم نیست؛ همه‌اش یا برای خودمان است، یا وارداتی است. جامعهٔ نخبهٔ معماری ما اصلاً برای مردم کار نمی‌کنند و برای همین مردم می‌روند دنبال کسی که برای آنها کار کند. اگر ما هم در کارمان توفیقی داشتیم شاید به خاطر این بود که مردم را مخاطب قرار دادیم. (در گفتگوی منتشر شده در مجلهٔ معمار، ش ۸۴، سال ۱۳۹۳)

از زمانی که ما قوانین و مقررات برای ساخت‌وساز و توسعهٔ شهری وضع کردیم، که آن هم به نیمهٔ دههٔ ۱۳۴۰ برمی‌گردد، و از همان زمان که ما سازوکارهای مدیریتی را ترتیب دادیم تا مجری این قوانین و مقررات باشند تا همین امروز، عمدتاً تمام توجهات معطوف به جنبه‌های کمّی بنا و جنبه‌های کمّی توسعهٔ شهری بوده است. از آن بدتر هر چه زمان گذشته کیفیت تنزل بیشتری پیدا کرده است. طوری که در جریان این سیر، نیم‌قرن است که کیفیت کم‌کم از دایرهٔ ساخت‌وساز و توسعهٔ شهری بیرون افتاد. در صورتی که معماری یعنی سامان جنبه‌های کیفی بنا نه فقط جنبه‌های کمّی.

وقتی شما مفهوم کیفیت را بیرون از دایره توجه قرار می‌دهید آن‌وقت به جایی می‌رسید که خود مفهوم کیفیت نیز کمّی می‌شود. مثلاً می‌پرسیم خیابان خوب چیست؟ می‌گویید شریانی که ترافیک در آن روان باشد. در صورتی که اگر بخواهید به موضوع نگاه کیفی داشته باشید خیابان خوب، خیابانی است که زندگی شهری در آن جریان داشته باشد. ساختمان خوب کدام ساختمان است؟ ساختمانی که وسعت بیشتری داشته باشد، در طبقات بالاتر باشد، توالت‌های بیشتری داشته باشد، کف‌فرش آن سنگ گرانیت باشد، تعداد اتاق‌های بیشتری داشته باشد. معیار این چیزها می‌شود.

نمی‌توان هم کیفیت را بیرون کرد و هم صحبت از ایرانی اسلامی بودن کرد. اول باید یک کیفیتی وارد صحنه شود، و اولویت و موضوعیت پیدا کند تا بعد بیاییم و راجع به اینکه شکل و شمایل آن چطور باشد، صحبت کنیم. ابتدای این موضوع مربوط به قبل از انقلاب است. یعنی همان نمونه‌های نسبتاً واجد کیفیت که مثال زدم در زمانه‌ای طراحی و اجراء شد که قوانین و مقررات و ضوابط موجود آنها را مردود می‌دانست؛ مثلاً موزهٔ هنرهای معاصر اگر می‌خواست مطابق ضوابط طرح جامع اول تهران ساخته شود، نمی‌توانست به این شکل باشد و به زور قدرت‌های مافوق قانون جامهٔ عمل به خود پوشید. (در گفتگوی منتشر شده در نشریهٔ نامه شورا، ش ۸۶، سال ۱۳۹۴)

تولید مصالح در ایران اساساً ارتباطی با زبان پیشرفتهٔ معماری ندارد. در کشورهای پیشرفته طیف مصالح به‌قدری وسیع است که برای هر زبان معماری مصالح درخور وجود دارد و در ایران امکان انتخاب به‌قدر کم است که مستأصل می‌شویم. در واقع اینجا مصالح کم نیست، مصالح فرآوری‌شدهٔ قابل نصب کم است. مصالح فقط جنس نیست، جنسی است که فرآوری و نصب می‌شود. متأسفانه این فرآیند در ایران مختل است. ما سنگ‌های خوبی داریم ولی از آنها نمی‌توانیم استفاده کنیم. سنگی خوب است که خوب پرداخت شده است و قابلیت نصب صنعتی دارد. نصب صنعتی در ایران گران تمام می‌شود و آدمی را هم که بتواند نصب صنعتی را با ابعادی که ما می‌خواهیم انجام دهد. به‌ندرت می‌توان پیدا کرد. پس سنگ فقط به صورت محدود و برای زبان‌های خاص قابل استفاده می‌شود. {…} همین امروز در اینجا ساختمان 33 طبقه را هم سیمان تخته‌ماله می‌کنند. یا مثلا نصب گرانیت هزار مسئله دارد. مهم‌ترین آن ملات است که وقتی آب می‌خورد رنگ به رنگ می‌شود. براین رفع این عیب و سبکی ساختمان باید حتماً نصب صنعتی شود. اما خیلی وقت‌ها کارفرما هزینهٔ نصب صنعتی را به پای فنی بودن پروسهٔ کار نمی‌گذارد. آن را یک نوآوری زائد می‌داند و یک اضافه‌هزینه که آن را فقط هزینهٔ زیباتر شدن ساختمان تلقی می‌کند. (در گفتگو با تویسندهٔ مجلهٔ معمار، ش 17، سال 1381)