برچسب: کرونا

آیا کووید-۱۹ شهرهای ما را تغییر خواهد داد؟ فکر می‌کنم که اکنون اینطور به نظر می‌رسد، اما در یک بازهٔ وسیع تاریخی پاسخ این پرسش منفی است. کرونا به جای این که شهرهای ما را تغییر دهد، صرفاً روند تغییری را که پیش از همه‌گیری آشکار شده بود تعجیل و تسریع کرده است.

تنها چیز پایدار {در شهرهای ما} تغییر است و شهرها همواره در حال تکامل و آموختن از یکدیگر هستند، از این قاره به آن قاره. شهرها را فن‌آوری‌های زمانشان تغییر داده و رهبرانی که بصیرت پذیرفتن آن فن‌آوری‌ها را دارند.

لندن را مثال می‌زنم. آتش‌سوزی مهیب سال ۱۶۶۶م باعث خلق مقررات ساختمانی‌ای شد که به ساخت‌وسازهای آجری مقاوم در برابر حریق منتهی شد. همه‌گیری وبا در میانهٔ قرن نوزدهم رودخانهٔ تیمز را از حالت مسیر فاضلاب روباز درآورد و این ماجرا روز تولد بهداشت مدرن بود. در پی آن وجه سلامت بوستان‌های عمومی روشن شد. سپس مرض سل سررسید و به تولد جنبش مدرن در معماری کمک کرد؛ {بناهایی با} پنجره‌های بزرگ، نور خورشید، تراس، سفید و پاکیزه.

اما تک‌تک این پیامدها -ساخت‌وساز مقاوم در برابر حریق، فاضلاب‌ها، بوستان‌های سبز، مدرنیسم- به هر حال رخ می‌داد، نه فقط در لندن که در شهرهای دورتادور دنیا، چرا که شهرها از یک‌دیگر یادمی‌گیرند؛ هر بحران تغییرات اجتناب‌ناپذیر را سرعت می‌بخشد و بزرگ می‌کند. (در سخنرانی در نشست شهرداران ملل متحد در ژنو، سال ۲۰۲۰)

اگر قرار می‌بود این ستون را دو ماه پیش بنویسم، مطمئناً بیشتر از ساختمان‌های عمومی و شاخص شهرمان می‌گفتم و نیز از برج‌های اداری و مجتمع‌های عظیم تجاری می‌گفتم، که مثل قارچ در دو سه دههٔ اخیر در همه‌جای شهرمان روییده‌اند و چهره آن‌ را کاملاً دگرگون کرده‌اند. شکایت می‌کردم از اینکه بعضی‌شان به فضای عمومی شهری و حقوق مردم بر شهر و منظر آن تجاوز کرده‌اند. زیاد ساخته‌اند. بد ساخته‌اند. {…}

اما این روزها که بیشتر در خانه هستیم، ترجیح می‌دهم به خانه، به عنوان جایی برای بیشتر ماندن بپردازم. خانه، جایی که سال‌هاست اغلب معماران‌مان یادشان رفته که چه ویژگی‌هایی ‌باید داشته باشد. جایی که یک واحد مسکونی پیش پا افتاده یا خوابگاه صرف نباشد، بلکه بتوان در آن‌گاهی شبانه‌روزی زندگی کرد و شاد بود.

این روزها {…} با از دست رفتن دسترسی به امکانات خارج از منزل مانند پارک‌ها، کافه‌ها و امکانات فرهنگی و ورزشی، ما در واقع در حال کشف مجدد امکانات بالقوه خانه‌های خود هستیم. فضاهای جمعی به‌خصوص برای افرادی که در خانه‌های کوچک و محله‌های فشرده و عرصه‌های محدود شهری، زندگی می‌کنند بسیار مهم است. و اکنون بخشی از این امکانات را باید به درون حیطه‌های خصوصی‌تر آورد. و در فضاهای مشاع نیمه‌خصوصی مجتمع‌های مسکونی از آنها استفاده کرد.

به دلیل تراکم جمعیت، ساکنان شهر نسبت به افرادی که در حومه‌ها و روستاها زندگی می‌کنند‌، بیشتر در معرض خطر آلودگی هستند. درحالی‌که عملا، محدودیت حرکتی به ما نشان می‌دهد که بیشتر خانه‌های امروزی برای کاربری‌های چندگانه طراحی نشده‌اند و الان که بیشتر افراد مجبور به دورکاری یا کار در خانه هستند، این مسئله بیشتر به چشم می‌آید. در واقع معماران بهتر است در مفهوم مسکن تجدید نظر کنند. با زندگی در قرنطینه، یاد گرفته‌ایم که شاید خانه‌هایمان، بیش از این باید چند عملکردی باشند. و نیز یاد خواهیم گرفت که از مکان‌هایی مثل پشت‌بام‌ها و حیاط‌های خانه‌هایمان بهتر و بیشتر استفاده کنیم. این کار اگر با نگاهی به عناصر معماری در خانه‌های قدیمی‌مان صورت بگیرد، فضای ایجاد شده با روحیه‌مان نیز نزدیک‌تر و سازگارتر خواهد بود. مثلاً ما ایرانیان همیشه از فضاهای نیمه‌باز یا نیمه‌بسته برای نشستن لذت برده‌ایم. پس چرا نباید معماران‌مان در طراحی‌شان، علاوه بر حیاط‌های داخلی، فضاهایی مانند ایوان‌ها و مهتابی‌ها و تراس‌ها را نیز از نو در طبقات بگنجانند؟ (در مقالهٔ «معمار؛ او که فضای زیبا و اجتماعی خلق می‌کند» در روزنامهٔ همشهری، سال ۱۳۹۹)

آنچه اکنون تقریباً برایمان مسلم شده این است که موضوع قرنطینه و بحران کرونا به‌رغم همهٔ مشکلات، دستاوردی بزرگ داشته است؛ اینکه «کرونا مفهوم خانه را به ما بازگردانده است.» این روزها بسیار این قول هایدگر را به یاد می‌آورم که می‌گفت: «انسان معاصر بی‌خانمان شده». واقعاً هم تصور می‌کنم که خانه چند ‌دهه‌ای بود که به نازل‌ترین مراتب کارکردی‌اش تقلیل یافته بود. ما از صبح تا شب را خارج از خانه سپری می‌کردیم و توقعمان از خانه جایی بود که بتوانیم در آن بخوابیم؛ این یعنی شأن خانه به خوابگاه تنزل یافته بود. خانه، ماشینی برای پاسخگویی به نازل‌ترین نیازهای زندگی ما شده بود و در بهترین حالت «آسایش» ما را برمی‌آورد. اما کرونا دوباره خانه را تبدیل به «مأمن» کرده است؛ یعنی جایی که پناهگاه ماست و برایمان آرامش به ارمغان می‌آورد. «آرامش»ی که دهه‌ها بود در زمرهٔ مأموریت‌های خانه نبود، دوباره به آن برگشته است. همه به خانه‌هایشان پناه برده‌اند و خانه‌‌ امن‌ترین جای این عالم شده است؛ مگر معنای واقعی «مسکن» جز این است؟! مسکن یعنی محل قرار و آرام. خوب که تأمل کنیم متوجه می‌شویم کرونا با بیدار کردن «تقاضای سکنی گزیدن» درون ما، خانه را به جایگاه اصیل‌اش بازگرداند؛ جایگاهی که مدت‌ها از آن دور افتاده بود. این دستاوردی بسیار مهم است.

حالا خوب می‌فهمیم که اگر طراحی خانه‌های ما دهه‌ها بود که دیگر پاسخی به تقاضای آرامش نمی‌داد، تقصیر معماری نبود، بلکه بیشتر از آن رو بود که ما تمنای «سکنی گزیدن» نداشتیم. حالا که کرونا احساس تشنگی نسبت به امنیت و آرامش را در یکایک ما برانگیخته، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که خانه‌های ما نیز به‌تدریج برآورنده این تشنگی شوند. {…} واقعیت این است که خانه‌های ما در وضعیت فعلی فی‌نفسه امن نیست؛ یعنی سازندگان این خانه‌ها در زمان طراحی و ساخت، این مأموریت را در نظر نگرفته‌ بودند. حالا این ماییم که تقاضای امنیت داریم و همین تقاضا لاجرم تغییراتی را در پی خواهد داشت؛ این معنایی است که صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تا عاقبت بتواند صورتی متناسب با خود بیابد. (در مقالهٔ «کرونا مفهوم خانه را بازگردانده است» در روزنامهٔ همشهری، سال ۱۳۹۹)

[et_pb_section bb_built=”1″ custom_padding_last_edited=”on|desktop” _builder_version=”3.22″ background_color=”#ffde00″ custom_padding_tablet=”50px|0|50px|0″ transparent_background=”off” padding_mobile=”off” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on” next_background_color=”#222222″][et_pb_row padding_mobile=”off” column_padding_mobile=”on” _builder_version=”3.25″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on”][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_post_title meta=”off” _builder_version=”3.0.87″ title_font_size=”26″ title_line_height=”1.3em” title_all_caps=”off” meta_font_size=”10″ background_color=”rgba(255,255,255,0)” parallax=”on” parallax_method=”off” text_orientation=”center” parallax_effect=”on” module_bg_color=”rgba(255,255,255,0)” use_border_color=”off” border_color=”#ffffff” border_style=”solid”]

[/et_pb_post_title][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section][et_pb_section bb_built=”1″ fullwidth=”on” custom_padding_last_edited=”on|desktop” _builder_version=”3.22″ background_color=”#222222″ custom_padding=”0px|0px|0px|0px” custom_padding_tablet=”50px|0|50px|0″ transparent_background=”off” padding_mobile=”off” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on” prev_background_color=”#ffde00″ next_background_color=”#ffffff”][et_pb_fullwidth_header title=”مهدی محمدی” text_orientation=”center” content_max_width=”none” _builder_version=”4.2.2″ title_font_size=”19px” background_color=”rgba(255, 255, 255, 0)” hover_enabled=”0″ button_one_letter_spacing_hover=”0″ button_two_letter_spacing_hover=”0″ button_one_text_size__hover_enabled=”off” button_two_text_size__hover_enabled=”off” button_one_text_color__hover_enabled=”off” button_two_text_color__hover_enabled=”off” button_one_border_width__hover_enabled=”off” button_two_border_width__hover_enabled=”off” button_one_border_color__hover_enabled=”off” button_two_border_color__hover_enabled=”off” button_one_border_radius__hover_enabled=”off” button_two_border_radius__hover_enabled=”off” button_one_letter_spacing__hover_enabled=”on” button_one_letter_spacing__hover=”0″ button_two_letter_spacing__hover_enabled=”on” button_two_letter_spacing__hover=”0″ button_one_bg_color__hover_enabled=”off” button_two_bg_color__hover_enabled=”off” box_shadow_horizontal_image_tablet=”0px” box_shadow_vertical_image_tablet=”0px” box_shadow_blur_image_tablet=”40px” box_shadow_spread_image_tablet=”0px” text_shadow_horizontal_length=”text_shadow_style,%91object Object%93″ text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” text_shadow_vertical_length=”text_shadow_style,%91object Object%93″ text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” text_shadow_blur_strength=”text_shadow_style,%91object Object%93″ text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” title_text_shadow_horizontal_length=”title_text_shadow_style,%91object Object%93″ title_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” title_text_shadow_vertical_length=”title_text_shadow_style,%91object Object%93″ title_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” title_text_shadow_blur_strength=”title_text_shadow_style,%91object Object%93″ title_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” content_text_shadow_horizontal_length=”content_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” content_text_shadow_vertical_length=”content_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” content_text_shadow_blur_strength=”content_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” content_link_text_shadow_horizontal_length=”content_link_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_link_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” content_link_text_shadow_vertical_length=”content_link_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_link_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” content_link_text_shadow_blur_strength=”content_link_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_link_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” content_ul_text_shadow_horizontal_length=”content_ul_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ul_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” content_ul_text_shadow_vertical_length=”content_ul_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ul_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” content_ul_text_shadow_blur_strength=”content_ul_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ul_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” content_ol_text_shadow_horizontal_length=”content_ol_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ol_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” content_ol_text_shadow_vertical_length=”content_ol_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ol_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” content_ol_text_shadow_blur_strength=”content_ol_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_ol_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” content_quote_text_shadow_horizontal_length=”content_quote_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_quote_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” content_quote_text_shadow_vertical_length=”content_quote_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_quote_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” content_quote_text_shadow_blur_strength=”content_quote_text_shadow_style,%91object Object%93″ content_quote_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” subhead_text_shadow_horizontal_length=”subhead_text_shadow_style,%91object Object%93″ subhead_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” subhead_text_shadow_vertical_length=”subhead_text_shadow_style,%91object Object%93″ subhead_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” subhead_text_shadow_blur_strength=”subhead_text_shadow_style,%91object Object%93″ subhead_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” button_one_text_shadow_horizontal_length=”button_one_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_one_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” button_one_text_shadow_vertical_length=”button_one_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_one_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” button_one_text_shadow_blur_strength=”button_one_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_one_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” box_shadow_horizontal_button_one_tablet=”0px” box_shadow_vertical_button_one_tablet=”0px” box_shadow_blur_button_one_tablet=”40px” box_shadow_spread_button_one_tablet=”0px” button_two_text_shadow_horizontal_length=”button_two_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_two_text_shadow_horizontal_length_tablet=”0px” button_two_text_shadow_vertical_length=”button_two_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_two_text_shadow_vertical_length_tablet=”0px” button_two_text_shadow_blur_strength=”button_two_text_shadow_style,%91object Object%93″ button_two_text_shadow_blur_strength_tablet=”1px” box_shadow_horizontal_button_two_tablet=”0px” box_shadow_vertical_button_two_tablet=”0px” box_shadow_blur_button_two_tablet=”40px” box_shadow_spread_button_two_tablet=”0px” box_shadow_horizontal_tablet=”0px” box_shadow_vertical_tablet=”0px” box_shadow_blur_tablet=”40px” box_shadow_spread_tablet=”0px” vertical_offset_tablet=”0″ horizontal_offset_tablet=”0″ z_index_tablet=”0″ /][/et_pb_section][et_pb_section bb_built=”1″ _builder_version=”3.22″ prev_background_color=”#222222″ next_background_color=”#000000″][et_pb_row padding_mobile=”off” column_padding_mobile=”on” _builder_version=”3.25″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat” custom_padding=”0px||0px|” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on”][et_pb_column type=”4_4″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_text _builder_version=”4.2.2″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat” text_orientation=”right” hover_enabled=”0″ use_border_color=”off” border_color=”#ffffff” border_style=”solid”]

پیامک‌های وزارت بهداشت و اخبار و مطالب و توصیه‌های مختلف راجع به ویروس کرونا همهٔ ما را خسته کرده است. اما فکر می‌کنم در میان همهٔ این مطالب جای یک موضوع خالیست. آیا ما معماری‌خواندگان از تجربهٔ چنین بحرانی می‌توانیم درسی بیاموزیم؟

در این روزها بعضی‌ها این امکان را داشتند برای اجتناب از بیماری در خانه بمانند و جز به ضرورت از آن خارج نشوند. من هم جزو این افراد بودم. تجربهٔ خانه‌نشینی باعث شد به این موضوع فکر کنم که فضای خانه‌های امروز ما تا چه حد برای اقامت طولانی مدت مناسب است؟

اگر بخواهیم خانه‌های معمول امروز را از حیث داشتن امکانات فضایی و کالبدی برای پاسخ‌دادن به نیازهای روحی و جسمی ساکنان برای مدتی طولانی بسنجیم، قطعاً بیشتر آنها در چنین آزمونی مردود می‌شوند. خانه‌های قشر متوسط و ضعیف جامعهٔ امروز ما به هیچ‌وجه مناسب اقامت طولانی‌مدت نیستند. این خانه‌ها بیشتر به خوابگاه شبیه‌اند.

برای درک بهتر وضعیت خانه‌های آپارتمانی امروز را با یک خانهٔ حیاط‌دار مقایسه کنید. منظورم یک خانهٔ سنتی اعیانی مثل خانهٔ عامری‌های کاشان نیست؛ یک خانهٔ حیاط‌دار کوچک و معمولی پنجاه سال پیش مثلاً. از حیث امکان سکونت طولانی‌مدت، خانه‌های حداقلی امروز در مقایسه با خانه‌هایی که در گذشته‌ای نه چندان دور می‌ساختیم بسیار نامطلوب‌اند.

امروز به علل مختلف خانه‌ها را با کمترین فضای باز و نیمه‌باز خصوصی طراحی می‌کنیم. اما فارغ از بحران فعلی، افراد بسیاری بخاطر معلولیت یا از کار افتادگی یا پیری، و با توجه به وضع بسیار اسف‌بار شهری امروز، ناچارند مدت‌هایی طولانی خانه‌نشین باشند. آیا فکری به حال آنها کرده‌ایم؟ می‌دانم که در مقایسه با سیاست‌مداران و قانون‌گذاران و کارفرمایان، کار زیادی از دست ما طراحان برنمی‌آید. با این حال آیا می‌توانیم نقش و تأثیر معماران در وضعیت موجود را نادیده بگیریم؟

شاید یکی از درس‌هایی که ما باید از بحران فعلی بگیریم همین باشد که پس از این فکری هم به حال ساکنان همیشگی فضاها کنیم. شاید بتوانیم با تمهیداتی معمارانه وضعیت را اندکی بهبود ببخشیم یا لااقل در برابر برخی خواسته‌های کارفرمایان سودجو بیش از پیش مقاومت کنیم.

[/et_pb_text][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section][et_pb_section bb_built=”1″ custom_padding_last_edited=”on|desktop” _builder_version=”3.22″ background_color=”#ffffff” custom_padding=”0px|0px|0px|0px” custom_padding_tablet=”50px|0|50px|0″ transparent_background=”off” padding_mobile=”off” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on” prev_background_color=”#000000″ global_module=”4602″][et_pb_row global_parent=”4602″ padding_mobile=”off” column_padding_mobile=”on” _builder_version=”3.25″ background_size=”initial” background_position=”top_left” background_repeat=”repeat” make_fullwidth=”off” use_custom_width=”off” width_unit=”on”][et_pb_column type=”4_4″ global_parent=”4602″ _builder_version=”3.25″ custom_padding=”|||” custom_padding__hover=”|||”][et_pb_code global_parent=”4602″]

[/et_pb_code][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section]