فهم تأثیری که یک محیط بر انسان می‌گذارد یکی از لوازم و ابزارهای ما معماران و طراحان، به هنگام طراحی است. این موضوع از دیرباز دغدغه‌ی اندیشمندان بوده و نمونه‌ی آثار آن را می‌توان در آثار اندیشمندان ایرانی مثل فارابی، بیرونی و … نیز مشاهده کرد. اما به صورت علمی‌تر و در قالب نظریه‌های علمی، اوج این رویکرد به اواسط دهه‌ی ۱۹۵۰ بازمی‌گردد. این دانش که امروزه تحت عنوان روانشناسی محیطی (Environmental Psychology) شناخته می‌شود، به تأثیر عوامل محیطی (محیط اجتماعی، محیط مصنوع و محیط طبیعی) می‌پردازد و تأثیر آن‌ها را بر رفتار انسان دنبال می‌کند.

بی‌شک یکی از نخستین و جذاب‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی روانشناسی محیطی کتاب «بعد پنهان» (The Hidden Dimension) نوشته ادوارد ت. هال (Edward T. Hall) است. هال در این کتاب ابتدا به بررسی تأثیر عوامل محیطی و اجتماعی بر رفتار حیواناتی چون موش‌ها و ماهی‌ها می‌پردازد و سپس در ابعادی وسیع‌تر تأثیر این عوامل را بر رفتارهای انسان‌ها و خصوصاً رفتارهای اجتماعی بازگو می‌کند. وی در انتها با مطرح کردن نظریه‌ی خود تحت عنوان مجاورت (Proxemics) انواع فواصل را – از جمله فاصله‌ی صمیمی، شخصی، اجتماعی و عمومی – برمی‌شمرد و تأثیر هر نوع فاصله را در رفتار انسان تشریح می‌نماید. وی معتقد است در هر رفتاری که از انسان سر می‌زند، فرد فاصله‌ی خود نسبت به دیگران را متناسب با آن رفتار تنظیم می‌کند. به اعتقاد هال این فواصل در جوامع و فرهنگ‌های مختلف، به شکل‌های متفاوت بروز می‌کنند که می‌توان با مصداق‌های فراوانی آن‌ها را مطرح نمود.

به علاقه‌مندان حوزه‌ی روانشناسی محیطی پیشنهاد می‌کنیم که این کتاب جذاب را به عنوان فتح بابی در این زمینه، مطالعه نمایند. این کتاب توسط دکتر منوچهر طبیبیان ترجمه شده و توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. برای خرید اینترنتی کتاب فارسی و دانلود نسخه انگلیسی آن می‌توان به لینک‌های زیر مراجعه کنید: