کامبیز حاجی‌قاسمی
کامبیز حاجی قاسمی معمار، پژوهشگر و استاد دانشگاه ایرانی است.راه فهم اثر معماری از درون فرهنگ است اما باید در مواجهه با اثر به حاق و حقیقت آن پی برد.
معماری هنری ناب و هنر پدیده‌ای فرهنگی است. راه فهم نهایی هنر نیز از درون فرهنگ است، اما با شناخت فرهنگ پایان نمی‌پذیرد، بلکه باید در مواجهه با اثر به حاق و حقیقت آن پی برد. هنر تنها مفهوم درونی اثر هم نیست، بلکه منتج از عملی خلاقانه در تبدیل آن مفهوم به اثر است. به بیان دیگر هنر با مفهومی که بدان اشاره دارد هنر نمی‌شود، بلکه نحوهٔ بیان آن مفهوم و جست‌وجوی راهی برای انتقال آن به مخاطب است که هنر را پدید می‌آورد.
به این ترتیب تنها شناخت آن مفهوم نیز به معنای شناخت آن هنر نیست. اگر این تعریف را بپذیریم می‌توان گفت معماری اسلامی ایران، هم متعلق است به ایران و هم وابستگی تام به اسلام دارد، اما در شناخت آن بیش و پیش از اسلام و ایران باید هنر بودنش را لحاظ کرد و از راه خاص شناسایی هنر، که مواجهه با اثر است، به دنبال ادراک آن بود. (در مقالهٔ «تاملی در مفهوم معماری اسلامی ایران و راه فهم آن»، منتشر شده در مجلهٔ صفه، دورهٔ ۲۱، سال ۱۳۹۰)
تاریخ معماری می‌تواند به مثابه یک استاد دست معماران را در امر طراحی بگیرد.
اثر معماری گران‌قیمت و دیریاب است و راهی برای تصحیح اشتباهات یا تغییر انتخاب‌ها در آن وجود ندارد. به این ترتیب تجربه فضا و فضاسازی و مشاهده آنچه خود آفریده‌اند برای معماران بسیار دور از دسترس است و تنها پس از ساخت کامل اثر ممکن می‌شود، در حالی که در همه مراحل کار به آن نیاز مبرم دارند. اینجاست که تاریخ معماری به مثابه استادی سرد و گرم چشیده و پرتجربه و رفیقی شفیق از راه می‌‌‌رسد و با دراختیار گذاشتن تجربیات بی انتهایش دست معماران را می‌گیرد، راه‌های درست را نشانشان می‌‌‌دهد و از مهلکه‌ها برحذرشان می‌دارد. (مصاحبهٔ منتشر شده در وب‌سایت آسمان، سال ۱۳۹۵)