معرفی کتاب: The Nature of Order نوشتهٔ کریستوفر الکساندر

حسین رهنما

رسیدن به یک دیدگاه نظری جامع درباره‌ی ماهیت جهان و ارتباط آن با معماری همواره یکی از دغدغه‌های معماران بوده است که برخی از صاحب‌نظران نیز در پی پاسخگویی به این نیاز بوده‌اند. پاسخگویی به پرسش‌هایی در باب چیستی و هستی اساساً کار فیلسوفان است و از این حیث زبان به کار رفته در نظریات ایشان متناسب با فهم معماران و خصوصاً دانشجویان معماری نیست. با این حال هستند معمارانی که با دیدگاه فلسفی خود، نتیجه‌ی پژوهش‌ها و تجارب خود را در مواجهه با انسان، معماری و جهان هستی، بیان نموده و تأثیر بسزایی بر جامعه‌ی معماری گذاشته‌اند.

یکی از صاحب‌نظران بزرگ این حوزه بی‌شک کریستوفر الکساندر است که در مسیر ارائه‌ی سلسله‌وار کتاب‌های خود در صدد رسیدن به یک نظم یگانه در معماری، طبیعت و جهان هستی بوده است. تجربیات وی در مواجهه با طبیعت و روش‌های سنتی ساخت، او را بر این داشته تا با استفاده از زبانی مشترک به دنبال یافتن یک نظم یگانه در معماری و طبیعت باشد. در میان آثار الکساندر بی‌شک مهم‌ترین کتاب او مجموعه چهار جلدی The Nature of Order یا سرشت نظم است که شامل همه‌ی نظریات اوست. وی در این مجموعه واژگان و اصطلاحات زبان خود را تشریح می‌کند و به تعریف اصطلاحاتی چون کلیت، مرکز، ساختارهای زنده و حیات می‌پردازد و به دنبال یافتن آن «کیفیت بی‌نام» است که در مقالات پیشین خود نیز به آن‌ها اشاره می‌کند.

کریستوفر الکساندر معتقد است که هر شکل از نظم مرتبه‌ای از حیات را دارد و نظم «پدیده‌ای زنده و کیفیتی ناب» است که البته با ادراک شهودی و فهم درونی قابل تشخیص و درک است. در واقع الکساندر در این کتاب به دنبال تبیین فرایندی زنده و پویا از جهان و معماری است که در ساختارهای زنده، حیات را موجب می‌شوند. وی برای تبیین واژه‌ی حیات به مفاهیمی دست می‌یابد که معتقد است در طبیعت و معماری – خصوصاً معماری سنتی کشورها – جاری بوده است.

کتاب The Nature of Order در چهار جلد به زبان انگلیسی منتشر شده است. جلدهای اول و دوم این کتاب ارزشمند توسط رضا سیروس صبری و علی اکبری ترجمه شده و توسط انتشارات پرهام نقش منتشر شده است.